Bebeğim gelişiyor mu? Bebek beslenmesinde nelere dikkat etmeliyim? Bu sorular aklımızda dönüp duruyor… Pediatrik Endokrinolog Dr. Nihal Memioğlu bu kritik soruları cevapladı…
Bebek gelişiminde boyun uzamasında neler etkili?
Çocuğun gelişiminde doğumdan sonraki ilk 2 yıl büyümede en önemli faktör beslenmedir. 2 yaşından itibaren genetik kapasiteye göre büyüme ön plana geçer. Ancak, genetiğinin elverdiği üst sınıra ulaşabilmesi için yeterli ve dengeli beslenme başta olmak üzere yeterli gece uykusu, sağlıklı olması ve yaşına uygun bedensel aktivitede olması gerekir. Boy uzatan egzersizler seçilerek çocukların harekete teşvik edilmesi gerekir.
Boy nasıl uzar? Boy uzaması yeni doku oluşması ile olur. Vücuttaki hormon ve büyüme faktörlerinin bunu yapabilmesi için yapıtaşlarına ihtiyaç vardır. Beslenme ile bu yapıtaşları alındığından beslenme büyümede çok önemlidir.
Boy uzatmak şüphesiz bir anda mümkün olmuyor. Besinlerin pek çoğu büyümek için gereklidir. Boy uzaması yaş ile değişkenlik gösterir. Ancak bebek beslenmesinde protein ve süt grubu besinler bu konuda en önemlileridir. Et, balık, tavuk, yumurta en önemli protein kaynaklarıdır. Süt ve yoğurt öncelikle kalsiyum ve fosfor içerdiği için kemik gelişimi için olmazsa olmaz bir gıdadır, ayrıca protein desteği de sağlar. Bunların yanısıra taze sebze, meyveden alınan vitamin ve mineraller, karbonhidrat ve yağlardan alınan enerji de büyüme işlemi için gereklidirler. Ay ay bebek beslenmesi listeleri oluştururken bunlara dikkat etmekte fayda var.
Çocuğumun ilerideki boyunu nasıl tahmin edebilirim?
Çocukların gelecekteki boyunu kesin olarak tahmin etmek için ispatlı bir yöntem olmamakla birlikte ortalama bir aralığı öngörebileceğiniz popüler metodlar var.
- Anne ve babanın boyunu cm olarak toplayın ve ikiye bölün. Erkekler için 6,5 cm. ekleyin. Kızlar için 6,5 cm. çıkarın. Çoğu çocuğun boyu yetişkinliğinde bu rakamın +/- 10 cm. aralığında kalır.
- Bir diğer yöntem, çocuğunuzun 2 yaşındaki boyunu 2 ile çarpmaktır.
Unutmayın ki her çocuk genetiği doğrultusunda uzar. Bazı çocuklar daha erken, bazıları ise daha geç büyüme gösterebilir. Çocuğunuzun büyümesi ile ilgili endişeleriniz varsa mutlaka doktorunuza danışın.
Çocuğunuz uygun yaşa geldiğinde boy uzatan hareketler yapmasını sağlamak üzere boy uzatmanın egersizlerini şimdiden öğrenmenizde fayda var.
Çocuk gelişiminde hangi besinler beyin gelişimine katkı sağlıyor?
Beyin gelişimi ve fonksiyonları için beslenme çok önemlidir. Beyni geliştiren tek bir besin yoktur, ancak proteinli besinlerin alınması özel önem taşır. Ayrıca vitamin ve demir eksikliklerinin olmaması gerekir, yanısıra omega-3 takviyesi yapılmalıdır. Bunun için de kırmızı et, yumurta, balık, ceviz ve pekmeze özel önem verilmelidir. Beynin yeterli aktivite gösterebilmesi için düzenli enerji gelmesi de gereklidir. Bu nedenle öğün atlanmamalı, özellikle bebek kahvaltısı ya da çocuk kahvaltısı olmadan güne başlanmamalıdır.
Çocuklarda gelişim geriliği belirtileri nelerdir?
Çocukların sağlıklı olduklarının en önemli göstergesi büyümeleridir. Çocuğun gelişimi geriliği, bir çocuğun bulunduğu toplumdaki yaşıtlarına göre boy ve kilosunun düşük olmasıdır. Çocukların yaşlarına göre düzenlenmiş gelişim eğrileri mevcuttur. Kendi yaşının en alt sınırı ve altında ( %3 ve altı) olan çocuklarda gelişme geriliği vardır.
Çocuklarda kilo alamama nedenleri, çözümleri?
Çocuğun zayıf olup olmadığı gelişim çizelgeleri üzerinden anlaşılabilir. Eğer vücut ağırlığı boya göre düşükse çocuk gerçekten zayıftır.
Bebek beslenmesinde en önemli zayıflık nedeni iştahsızlıktır. Ayrıca gıda allerjileri, sık enfeksiyon geçirme (başlıca idrar yolu ve geniz eti büyüklüğüne bağlı solunum yolu enfeksiyonları), kronik hastalıklar (örneğin böbrek- kalp-karaciğer hastalıkları), çölyak hastalığı , iştah kesici ilaç kullanılması gereği (örneğin dikkat eksikliği için kullanılanlar) , metabolizmanın hızlı olması (hipertiroidizm) da zayıflık nedenlerindendir. Ani gelişen zayıflamalarda tip 1 diyabet ve diğer acil sorunlar olabileceği unutulmamalıdır.
Anneler çocuklarının yemek saatlerinin düzenli olmasına, yemek zamanı çocukları ile iletişime dikkat etmelidirler. Yemek yemek bir inatlaşma ya da işkenceye dömemelidir. Yemek saatlerinde birkaç seçenek sunulması , sabır ve sevgi ile yemek teklif edilmesi, bir saatten fazla sofrada oturtulmaması uygun olacaktır. Bir sonraki öğüne kadar başka yiyecek verilmemeli ve yemek pazarlık konusu olmamalı, gerekirse pedagog yardımı alınmalıdır.
Bunların yanısıra çocuk düzenli olarak çocuk doktoruna götürülürse boy ve kilosu takip edileceğinde geriye gidiş ve ona neden olabilecek durumlar erken tanınarak önlem alınmış olur.
Bebek beslenmesinde fazla kilo sorunu
Obezite, alınan enerjinin harcanandan daha fazla olması sonucu vücutta aşırı yağ depolanmasıdır.
Obezitenin en sık görülen nedenleri bebek beslenme ile aşırı enerji alınması ve aktivitenin azalmasıdır, bunun sonucunda gelişen obeziteye basit obezite denir. Basit obezitesi olan çocuklar genellikle yaşıtlarına göre uzundurlar ve hızlı gelişim gösterirler. Günümüzde, “fast- food” beslenme, abur cubur yeme alışkanlığı, şekerli içeceklerin sık tüketilmesi, sebze ve meyvenin yetersiz alımı başlıca beslenme yanlışlarıdır. Bunların yanı sıra okula servisle gidilmesi, yetersiz oyun alanları, bilgisayar-televizyon başında çok vakit geçirme, sürekli sınavlar ve yoğun çalışma ile oyuna zaman ayıramama gibi nedenlerle de çocukların aktivitelerinde azalma da söz konusudur.
Çocuklarda daha az oranda görülen diğer obezite nedenleri içerisinde bazı hormonal ve genetik hastalıklar, bir kısım ilaçların kullanılması ve beyinde iştah merkezini etkileyen hastalıklar sayılabilir.
Ailenin çocuk obezitesinde pek çok yönden etkisi vardır. Araştırmalara göre çocuğun obez olma riski; her iki ebeveyn obez ise %80, bir ebeveyn obez ise %40, ikisi de obez değilse %14’dür. Ancak çoğu kez hastalık söz konusu olmayıp, ailevi beslenme alışkanlığı ve yaşam tarzı ön plandadır. Ebeveynler gerek beslenme gerekse sportif aktiviteler konularında çocuklarına örnek teşkil ederler. Ayrıca, çalışan annenin yemek yapımına ayırdığı zamanın az olması, aile içi stres, tek çocuk olmak, parçalanmış aile çocuğu olmak gibi ailevi faktörler de beslenme yanlışlarına neden ailevi etkenlerdir.
Doğru beslenme bebeklik döneminde başlamalıdır; ilk 6 ay anne sütü verilmeli, ek gıdalara erken başlanmamalı ve bebek doyduktan sonra mamayı bitirmesi için zorlanmamalıdır. Çocuk gelişim çağında kalorisi yüksek gıdalardan, hazır şekerli içeceklerden kaçınılması, sebze-baklagil ve salata yeme alışkanlıklarının kazandırılması gereklidir. Ayrıca yemek saatlerinin düzenli olması, yavaş ve iyice çiğnenerek yenilmesi, bol su içilmesi, abur cubur yemekten kaçınılması da obezitenin önlenmesinde önemlidir. Bunların yanı sıra çocukların doğal aktiviteleri için ortam hazırlanmalı, televizyon ve bilgisayar başında geçirilen zaman sınırlandırılmalı, spor aktivitelerine katılımları desteklenmelidir. Hangi aktiviteye katılacağını belirlerken çocuğun istek ve becerileri göz önüne alınmalıdır.
